Utilizador Discussão:Talianeto/El abecedario del talian

O conteúdo da página não é suportado noutras línguas.
Origem: Wikcionário, o dicionário livre.

EL ABECEDARIO DEL TALIAN[editar]

NOME DEL STUDIANTE :


A B E C E D À R I O .

Honório Tonial Introdussion. PAROLE..! El nostro Talian el dòpera solamente vintiun segni o letre par formar tute le parole del mondo..! Sìnque vogae e sédase consonante. El par un vero miràcolo poder registrar, no solo na lìngua, ma anca la Cultura, la stòria e la memòria de tuta na generassion. Misturando le vogae e le consonante formaremo le parole.

              Quando queste le deventa nome de qualche cosa ghe ciamemo  SOSTANTIVO.

Par ricognosser la identità de na persona, la meio maniera la è saver che lìngua che la dòpera par far comunicassion. I nostri bisnoni i ga insegnà ai nostri noni. E i nostri pupà i ga fato che noantri imparéssimo la so maniera de parlar . Se no la rincuremo la sparirà... Go idea che i nostri antenati i è drio remenarse tel tùmolo con la volontà de racomandar a ogni uno de noantri : - No stà assar che el nostro parlar el vaga in malora...! Par questo, volemo scominsiar co na pìcola storieta che la servirà de motivassion par el stùdio del nostro Talian.

     Un sordeto el roseghea un toco de formaio de quel bon da gratar.

Quando el se inacorde, el vede un gato chel vol magnar, nò el formaio, ma el sordeto Questo el core a scóndarse te un buseto, soto a cassa dea legna. Tremendo come na stropa, el ga pensà: - Mi stao chieto, el gato el se stufa, el va via e mi torno a rosegar el me formaio. Passada na mesa oreta el sente sbaiar...Au.. au... au....! - Adesso posso ndar fora parché el gato l'è ndato via... El mete la testa fora del buso e el sente le ongiade del gato...! - Ma, te gh'è sbaià come un can, seanca te si un gato...! - È...caro.. Ghe dise el gato. El di de incoi, chi no sà due lìngue l'è perso..!


PRIMA LESSION A a E e I i O o U u

Ava ela incoi omo ua Abelha ela hoje homem uva

La vogal “a” la pol esser : 1.1- Preposission de posto : Preposição de lugar: ( Toni el va a Gaurama) 1. 2 - Preposission de tempo :

         Preposição de tempo:
         (El riva a le diese ore.)

1. 3 Preposission de finalità :

          Preposição de fim
          ( El va a morose)

1 . 4 – Preposission de quantità :

          Preposição de quantidade
          ( El core a setanta chilòmetri par ora.)

1. 5 - Preposission de maniera : Preposição de modo :

         ( Toni l'è vignisto a pié )

1. 6 - Sostantivo femenino :

           Substantivo feminino
           ( Nome dea prima letra del alfabeto)

1. 7 - Partìcola idiomàtica :

           Partícula idiomática
            ( A  te  ridi  ti.)   

............................................................................................................................ 2.1 – Vogal “ e”

         Sostantivo femenino :
         Substantivo feminino 
         ( Letra del alfabeto)

2.2 – Congiunsion Cordenativa :

         Conjunção Coordenativa 
          ( Toni e Piero - parole )        
           ( Magnar e bever - orassion )  

2.3 - Forma verbal :

          Forma verbal
          ( La  vaca la è  morta.)

2.4 - La se dópia tel plural de serte parole :

          (El ga brute idée)

............................................................................................................................... 3 . 3 . 1 - La vogal “i”

           Letra del alfabeto 

3 . 2 – Artìcolo mascolino plural

             ( I  bechi )

3 . 3 – Artìcolo pronominal:

       Lori  i  canta.

3 . 4 – El pol dopiarse in serti plurai:

           (Zii   -  rii) 

............................................................................................................................

4 . 1 – La vogal “o”

           Sostantivo femenino
           ( Letra del alfabeto)

4. 2- Congiunsion alternativa de parole o orassion:

        ( O magna  o   canta) 

4 . 3 - Vocativo

         ( Ò... Pàtria mia..!)

........................................................................................................................... 5 . 1 – Vogal “u”

           Sostantivo femenino
            ( Letra   del alfabeto )

5 . 2 – Tel Talian la è sempre pronunsiada.

COME SALUDAR TEL TALIAN:

1º - Da la mesanote, fin mesodì :

     Quando se riva, se dise:  - Bon giorno..!  Bon di..!
     Quando se va via : Adio..  Arivedersi .  Ciao...

2º - Dal mesodi, fin mesanote :

     Quando se riva : Bonassera...
     Quando se va via : Bonanote ...Arivedersi.....  Ciao.....


Par imparar el Talian no basta mia studiarlo. Bisogna che parlemo e pensemo in Talian. El Talian l,è na bela Lìngua, sémplice e fàcile de impararla parché se lede come se la scrive


VERBO AUSILIAR ESSER - SER, ESTAR. MODO INDICATIVO P r e s e n t e (Adesso...) Mi son Noantre semo Ti te si Valtri si Lu l'è Vatre si Ela la è Lori i è Noantri semo Lore le è


I m p e r f e t o ( Pena prima ) Mi era Noantre èrimo Ti te eri Valtri eri Lu l'era Valtre eri Ela la era Lori i era Noantri èrimo Lore le era

P e r f e t o ( El geri ) Mi son stà Noantre semo stae Ti te si stà Valtri si stai Lu l'è stà Valtre si stade Ela la è stada Lori i è stai Noantri semo stai Lore le è stade

P i - c h e - P e r f e t o ( na olta) Mi era stà Noantre èrimo stade Ti te eri sta Valtri eri stai Lu l'era stà Valtre èri stade Ela la era stada Lori i era stai Noantri èrimo stai Lore le era stade

F U T U R O ( Diman ) Mi sarò Noantre saremo Ti te sarè Valtri saré Lu el sarà Valtre saré Ela la sarà Lori i sarà Noantri saremo Lore le sarà

C o n d i s s i o n a l ( Fursi ) Mi fusse N Noantre fùssimo Ti te fussi Valtri fussi Lu el fusse Valtre fussi Ela la fusse Lori i fusse Noantri fùssimo Lore le fusse

MODO IMPERATIVO ( Comando ) Va ti Ndé valtri

                                                                         Ndé  
                                               MODO SUGIUNTIVO

P r e s e n t e ( Bisognaria che...) Mi sia Noantre sìimo Ti te sìi Valtri sìi Lu el sia Valtre sìi Ela la sia Lori i sia Noantri sìimo Lore le sia

I m p e r f e t o Se mi fusse Se noantre fùssimo Se tite fussi Se valtri fussi Se lu el fusse Se valtre fussi Se ela la fusse Se lori i fusse Se noantri fùssimo Se lore le fusse


MODO INFINITIVO P e r s o n a l Esser mi Esser noantre Esser ti Esser valtri Esser lu Esser valtre Esser ela Esser lori Esser noantri Esser lore

I m p e r s o n a l Esser

                                          PARTISSÌPIO

P r e s e n t e P a s s à Sendo, essendo Stà

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.- La ava la vola tei fiori del giardin. A abelha voa nas flores do jardim.

Ela la va de fior in fior par catar el pòlen par far el miel. Ela vai de flor em flor para achar o pólen para fazer o mel.

Incoi studiemo el Talian. Hoje estudamos o Talian

El omo el varda le ave. O homem olha as abelhas.

Le ave le vola intorno ai graspi de ua . As abelhas voam ao redor dos cachos de uva.


AL NOME DE LE PERSONE, BÈSTIE O COSE GHE CIAMEMO SOSTANTIVO.

Ava fiori giardin polen miel Talian omo Abelha flores jardim pólen mel Talian homem

Par capirla meio costumemo meter el ARTÌCOLO : Para entender melhor costumamos colocar o ARTIGO : Mascolino singolar definito : el = el tosato el caval el feral Masculino singular definido  : o = o rapaz o cavalo o lampião Mascolino plural definito : i = i studianti i rospi i quaderni Masculino plural definido  : os = os estudantes os sapos os cadernos Femenino singolar definito : la = la dona la colomba la dressa Feminino singular definido  : a = a mulher a pomba a transa Femenino plural definito  : le = le maestre le bisse le patate Feminino plural definido  : as = as mestras as cobras as btatas


SECONDA LESSION B b

Ba be bi bo bu

Balo bela bissa bolo busi Baile bonita cobra bolo buracos

La me sorela la va al balo. A minha irmã vai ao baile.

El me pupà el va veder na bela vedela. O meu papai vai ver uma bonita terneira.

Me fradel Paulo el vede na bruta bissa. Meu irmão Paulo vê uma cobra feia.

El me dimanda un bolo dolso. Ele me pede um bolo doce.

Mi pianto i pai tei busi fondi. Eu finco os palanques nos buracos fundos.

bra bre bri bro bru.

El gigante el ga i brassi longhi. O gigante tem os braços longos.( compridos )

El ga magnà na brésola de piégora. Ele comeu uma costela de ovelha.

Al inverno, de matina, se vede la brina. No inverno, de manhã, vê-se a geada.


Al istà i levea su bonora par ndar laorar in colònia. No verão levantavam cedo para ir trabalhar na roça.

Quando se ndea a filò bevéino el brodo. Quando íamos ao serão tomávamos caldo de galinha.

Go visto na bruta bissa e go ciapà un spauron. Vi uma grande cobra e levei un grande susto.

ESERSÌSSIO : METER AL SO POSTO LE PAROLE: Piégora - luce - fogo - spagna - botega - móneghe - carabina - suche - radici -- cioca

1- El caval el magna ....................................

2 - Le ............................................ le va a messa tute le matine.

3 - La nona la consa i .............................. col lardo.

4 - I ga cusinà un tonel de .............................. par far el bevaron

5 - La ................................. la ga la lana longa

6 - El ............................... el ga brusà la scapoera

7 - Na .................... la ga fato el gnaro tel fien

8 - El ga le braghe co la .............................. verta

9 - Parvia del scuro el ga impià la ...............................

10 - - Va torme la .......................................... par copar la tigre.

METER EL ARTÌCOLO DEFINITO:

....... fiori ........ camisa ....... nosse ............ rio ...... luna

...... brespe ....... vignal ........ piégore ........ can ,,,,,,,, gata

PREPOSISSION : La é na partìcola invariàbile che la relassiona due parole trà de lore: Tel Talian gavemo queste prinsipae preposission :

a ( la gavemo belche vista )

al (ao) = Noantri ndemo al mercà. a la (à) =Ghe la dao a la to zia. de (de) = Mi go el capel de paia. del (do) = El bàcolo del vesco. dea ( da ) = La ciave dea porta. tra (entre) = I lo spartisse tra tuti. tel ( no) = Lo pianto tel capel tea ( na ) = El ga assà la sorela tea scola. sora ( sobre ) = El parla sora la revolussion. soto ( sob ) = Soto la sendre catemo le bronse. par ( por ) = El laora par magnar. davanti (perante) = I lo ga menà davanti Pilato. drio (trás) = Drio el monte sbassa el sol. sensa ( sem ) = Magnemo sensa sal. con ( com ) = cafè con late.


TERSA LESSION


C c

C i a c e c i c i o c i u Tcha tche tchi tcho tchu

C i ave cesa cica c i odo c i uca Tchave tchesa tchika tchodo tchuka Chave igreja rapé prego porre

Vecia rece toci vecio ciucio Vetcha retche totchi vetcho tchutcho Velha orelha molhos velho bico


C e ci Celo pace maceta cimento fàcile pareci Tchelo patche matcheta tchimento fàtchile paretchi Céu paz manchinha cimento fácil preparos


Vece rece face boce luce mace panoce Vetche retche fatche botche lutche matche panotche Velhas orelhas caras bochas luzes manchas espigas

Pedoci zenoci veci oci cuci ganci muci Pedotchi zenotchi vetchi otchi cutchi gantchi mutchi Piolhos joelhos velhos olhos ninhos ganchos montes

C i a c i o c i u Ciamar(e) cioca ciucion Tchamar(e) tchoca tchutchon Chamar choca chupão


Pocia pedocio veciota Potcha pedòtcho vetchota Poça piolho velhota


C (i) a ce ci c (i) o c (i) u Tcha tche tchi tcho tchu


LA LETRA (I) LA DEVENTA MUTA . NO LA È MIA MENSIONADA. A LETRA (I) TORNA-SE MUDA. NÃO É MENSIONADA.

Far la tradussion in Talian: 1- velho =...................................... 2 – choca = .................


C A C H E C H I C O C U Ka ke ki ko ku


Casa vache chissa colona cuna Kasa vake kissa kolona kuna Casa vacas cadela coluna berço

Careta cherubin màchina sicoto curto Kareta kerubin màkina sikoto kurto Carroça querubim máquina chicote curto

Vaca bacheta chieto toco cunicio Vaka baketa kieto toko kunitcho Vaca varinha quieto pedaço coelho

La casa del cuco la casca El capel el casca soto el caval La kasa del kuko la kaska El kapel el kaska soto el kaval A casa do cuco cai O chapéu cai embaixo do cavalo

La vacheta la ga poche panoce Le porche le salta le serche La vaketa la ga poke panotche Le porke le salta le serke A vaquinha tem poucas espigas As porcas pulam as cercas

I bechi i è chieti I porchi i pesa sento chili I beki i è kieti I porki i pesa sento kili Os bodes estão quietos Os porcos pesam cem quilos

I corbi i beca i cocùmeri El beco el core contento I korbi i beka i kokùmeri El beko el kore kontento Os corvos bicam os pepinos O bode corre contente

Osservemo: Faca coca cuca Facia cioca ciuca Boca oco cuco Bocia ocio ciucio

La scudela la ga un cuciaro El scudo el ga el spago curto La skudela la ga un kutcharo El skudo el ga el spago kurto A tigela tem uma colher O escudo tem o barbante curto

Ca che chi co cu Ka ke ki ko ku

casa pache pochi corda cussin kasa pake poki korda kusssin casa pacas poucos corda travesseiro ARTÌCOLO: El artìcolo el determina el sostantivo, indicando el género e el nùmero. Artìcolo definito: Mascolino singolar: El = O El pupà el can el capel

                                                     O papai    o cachorro        o  chapéu

Mascolino plural : I = Os I aluni i gati i botoni

                                                       Ao alunos     os  gatos       os  botões

Femenino singolar : La = A La mama la cagna la sporta

                                                        A  mamãe    a cadela         a  cesta

Femenino plural : Le = As Le alune le gate le sporte

                                                         As  alunas     as  gatas        as cestas 

Particularità del Talian: El artìcolo el deventa un "riforso pronominal" quando se lo mete prima de un verbo. El pupà el ga comprà na colonia. La nona la è morta. I vedei i scampa via. Le galina le ga fato el ovo.

FAR UN SÌRCOLO INTORNO AI RIFOSI PRONOMINAI : El pupà el brusca le vigne. La mama la consa i radici. Me fradei i va a filò. Le tosate le è ndate al balo. El caval el magna e el beve.

Far el plural conforme el modelo : Faca = fache. ( Faca = facas)

Vaca = ........................ beca = ................................

Steca : ............................. boca = ..................................

Soca = .......................... suca = ...................................

Strica = .......................... caneca = ..................................

Cioca = ............................ serca = .....................................

QUINTA LESSION D d

Da de di do du

Dano dente disonor dolso duro Dano dente desonra doce duro

Darente devoto Diva dolor dùsia Perto devoto Diva dor dúzia

El deo dea Diva el deventa duro La dota dea Diva O dedo da Diva torna-se duro O enxoval da Diva

La dona la dòpera el didal El dente de Davide el ga dolor A mulher usa o dedal O dente do David tem dor ( dói )

- Ndove sito drio ndar..? Doménega dopo disnar ndaremo dal dotor - Aonde estás indo..? Domingo após o almoço iremos ao médico

quadrà padre drito quadro ladruni quadrado padre direito quadro ladrões

dra dre dri dro dru

Tel Talian la letra “d” la è come tel Portoghese No Talian a letra “d” é igual ao Português.

Laori da far : Trabalhos para fazer:

– Meter el artìcolo definito

      Colocar o artigo definido: 

......... dente ......... dei ....... Diva ......... done

............... mama ............ pupà ............... fradei ........... luna


- Far el singolar o plural :

  Fazer o singular ou o plural :     
        Caval  =  ............................                    didal  = ............................
        Denti  = ........................                           pedoci = .....................
        Dolor  =   ......................                           dona = .........................
        Madaia = .......................                          modesto  =  ..................
        Badil = ............................                         rece =  ...........................

Méterghe el artìcolo definito : Colocar o artigo definido :

........ defunti ...... doghe .......... difeto

........ difeto ......... disnar ........... diaoleti

Scriver na parola con : Escrever uma palavra com  :

Da............. de .................... di ................... do ...................

La letra “ D d ”la è compagna tanto tel Talian come tel Portoghese A letra “ D d ” é igual tanto no Talian como no Português.


Dra = drago dre = dressa dri = drito dro = quadro dru = ladruni

             Dragão                    transa                reto                 quadro                ladrões

Da de di do du

Dra dre dri dro dru


 Far el plural,  conforme el modelo:   La recia = Le rece.  .( As  orelhas. )

1- La secia = Le .......................... ......................................

2 - La facia = Le ............................ .....................................

3 - La bocia = Le ........................... ......................................

4 - La macia = Le ............................ .....................................

5 - La gucia = Le ................................... .....................................

6 - La vecia = Le ............................. ......................................

7 - La pocia = Le .............................. ......................................

8 - La cavicia = Le ............................. .......................................

9 - La cunicia = Le ............................ ......................................

10 - La panocia = Le .......................... ......................................


A G E T I V O Gavemo due spèssie de agetivo: Prima: QUALIFICATIVO: El ghe dà na qualità al sostantivo . Caval bianco Capel novo Ovo slosso Vaca Mansa Oci verti Piante alte Ovi slossi Gati cativi El agetivo qualificativo el dòpera el stesso género e nùmero del sostantivo riferente. Seconda : DETERMINATIVO = Possessivo, demostrativo, indefinito, numeral cardinal, numeral ordinal. ( Pinsipai)


SESTA LESSION

REVISION :

La ava la vola Le ave le vola A abelha voa As abelhas voam

Va ve vi vo vu Vaca vena vita vodo vulcano Vaca aveia vida vazio vulcã

CO LE PAROLE DESSORA, FINIR LE FRASE :

El ga perso la ........................... te un acidente.

La nostra ............................... la è vignista da late.

El ................................ el vómita fogo e sendre.

Tel inverno s emenemo la ................................. .

El baldo l'è ......................................... .


El bo el beve ben I boi i beve ben O boi bebe bem Os bois bebem bem

Ba be bi bo bu

Balo belessa bira boca butiro Baile beleza cerveja boca manteiga

La ciave el celo el cimento el ciodo el ciucio La tchave el tchelo el tchimento el tchiodo el tchiutcho A chave o céu o cimento o prego o bico

I DI DEA STIMANA: Luni, marti, mercol, dioba(zobia) vendre, sabo e doménega ( diménega)

I MESI DEL ANO: Genaro, febraro, marso, aprile, maio, gigno, lui, agosto, setembre, otobre, npvembre e disembre ( desembre).

LE STAGION DEL ANO: Primavera, istá, autono e inverno.


Cia ce ci cio ciu Bocia pace soci vecio ciuco Botcha patche sotchi vetcho tchuko Bocha paz sócios velho bêbado

El caval el rochel el chilo el col el cuco El kaval el rokel el kilo el kol el kuko O cavalo o carretel o quilo o pescoço o cuco

Ca che chi co cu Cano vache pochi conaio cuna Cano vacas poucos coalho berço

SÈTIMA LESSION F f

Fa fe fi fo fu Fame fero fiori fodro fumana Fome ferro flor forro cerração

Fra fre fri fro fru Frasca fredo frìtola frognar fruto Estaca frio bolinho fussar fruto

I primi imigranti i patia tanto fredo. Os primeiros imigrantes passavam muito frio.

Anca la fame la era forte. Também a fome era muita.

Finir le parole : Terminar as palavras : ....radel ......iori ......inestra irmão flores janela


OTAVA LESSION VERBO AUSSILIAR - A V E R = TER MODO INDICATIVO P r e s e n t e (Adesso ) Mi go Noantre gavemo ( ghemo) Ti te gh'è Valtri gavé ( gavì) Lu el ga Valtre gavé ( gavì) Ela la ga Lori i ga Noantri gavemo ( ghemo ) Lore le ga

I m p e r f e t o ( Prima )

Mi gavea ( ghea ) Noantre gavéimo ( gheimo) Ti te gavei ( ghei) Valtri gavei ( ghei) Lu el gavea ( ghea) Valtre gavei ( ghei) Ela la gavea (ghea ) Lori i gavea ( ghea) Noantri gavéimo ( gheimo) Lore le gavea ( ghea)

P e r f e t o ( El geri ) Mi go bio Noantre gavemo bio Ti te gh'è bio Valtri gavé bio Lu el ga bio Valtre gavé bio Ela la ga bio Lori i ga bio Noantri gavemo bio Lore le ga bio

P i - c h e - p e r f e t o Mi gavea bio Noantre gavéimo bio Ti te gavei bio Valtri gavei bio Lu el gavea bio Valtre gavei bio Ela la gavea bio Lori i gavea bio Noantri gavéimo bio Lore le gavea bio


F u t u r o Mi gavarò Noantre gavaremo Tite gavarè Valtri gavaré Lu el gavarà Valtre gavaré Ela la gavarà Lori i gavarà Noantri gavaremo Lore le gavarà

C o n d i s s i o n a l Mi gavaria Nontre gavaréssimo Ti te gavaressi Valtri gavaressi Luel gavaria Valtre gavaressi Ela la gavaria Lori i gavaria Noantri gavaréssimo Lore le gavaria

IMPERATIVO Gai ti Gavei valtri

SUGIUNTIVO P r e s e n t e Che mi gàpia Che noantre gàpimo Che ti te gàpii Che valtri gàpii Che lu el gàpia Che valtre gàpie Che ela la gàpia Che lori i gàpia Che noantri gàpimo Che lore le gàpie

I m p e r f e t o ... Che mi gavesse Che ti te gavessi Che lu el ga vesse Che ela la gavesse Che noantri gavéssimo

                                                            Che noantre gavéssimo
                                                            Che valtri gavessi
                                                            Che valtre gavessi   
                                                            Che lori i gavesse  
                                                            Che lore le gavesse


INFINITO P e r s o n a l Aver mi ( gaver ) Avermo noantre Aver ti Aver ( Avervi) valtri Aver lu Aver ( Averve) valtre Aver ela Aver lori Avermo noantri Aver lore.

I m p e r s o n a l Aver ( Gaver)

PARTISSÌPIO Pr e s e n t e P a s s à Avendo ( Gavendo ) Avesto ( Gavesto )

G g

G (i) a g e gi g (i) o g (i ) u Dja dje dji djo dju

Giàssara gente gilè giòia giusto Djàssara djente djilè djòia djusto Geladeira gente gilé jóia justo

La giacheta la è fata de roba de lin. La djaketa la è fata de roba de lin. O casaco é feito de tecido de linho.

Le nostre due ùltime fiolete le è gemele. Le nostre due fiolete le è djemele. As nossa duas últimas filhinhas são gêmeas.

El sventolon el gira e el fa fredo El sventolon el djira e el fa fredo. O ventilador gira e esfria.

El giornal el carga de tuto, come un musso. El djornal el carga de tuto, come un musso. O jornal carrega de tudo, como um burro.


El autono l'è na stagion del ano El autono l'è na stadjon del ano. O outono é uma estação do ano.


La pàgina del libro la è dopiada. La pàdjina del libro la è dopiada. A página do livro está dobrada.

La mama la giusta le bombace del nono. La mama la djusta le bombatce del nono. A mãe remenda as bombachas do vovô.

Ga ghe ghi go gu Ga gue gui go gu Gata braghe fighi gola gusto

La gata la ga fame A gata tem fome.

Le braghe le è massa longhe. Le brague le è massa longue. As calças são muito compridas.

I fighi no i è gnancora maduri. I figui no i è nhancora maduri. Os figos não estão ainda maduros.

El me fradel el ga sempre el mal dea gola . O meu irmão tem sempre dor de garganta.

Quando semo maladi no ghe sentimo el gusto. Quando estamos doentes não sentimos o gosto.

Gna gne gni gno gnu Nha nhe nhi nho nhu

Gnanca gnente ogni gnochi gnuca Nhanca nhente onhi nhoki nhuca Nem nada cada inhoque nuca

Gra = grama gre = greta gri = griso gro = gropo gru = grumial

          Capim                giz                       tordilho             nó                     avental
 Glo =  gloria  e i so derivadi
         Glória e seus derivados                 
                     

NONA LESSION H h Se lo dòpera solo insieme de “c” e “g” par sonar come : che-chi ghe-ghi Usa-se somente junto com “c” e g” para soar como “ke ki” “gue – gui” Vache bechi braghe fighi Vake beki brague figui Vacas bodes calças figos.

LISSION DIESE L l La le li lo lu

Lampo lege litro longo luna Relâmpago lei litro comprido lua.

Al el il ol ul

Vignal vedel badil paiol baul Parreiral terneiro pá galpão baú

El ga passà verderame a tuto el vignal. El ga passà verderame a tuto el vinhal Passou sulfato em todo o parreiral.

La vaca la ga dato na peada al vedel La vaka la ga dato na peada al vedel A vaca deu um coice no terneiro.

La ga catà na mucia de nidi de sorzi tel paiol. La ga katà na mutcha de nidi de sorzi tel paiol Ela encontrou uma porção de ninhos de ratos no galpão.

I nostri primi imigranti i portea i so documenti dentro tel baul. I nostri primi imigranti i portea i so dokumenti dentro del baul. Os nossos primeiros imigrantes traziam os seus documentos dentro do baú.

Ciare olte doparemo la letra “ l “ dopo de “ c, g ,p ”  :

Raras vezes usamos a letra “l” depois de : c,g,p. : C = clàssico; classificar(e); clemente ; eclètico ; eclesiàstico, etc... G = glassial ; gleba; glicose ; globo ; glùteo ; etc... P = planisfero ; plasma ; pletora ; plebe ; plural ; etc..

Me piase classificar le parole. Gosto de classificar as palavras.

La glicose la assa i fruti dolsi. A glicose deixa as frutas doces.

Quando gavemo massa sangue tel organismo càpita la pletora. Quando possuímos excesso de sangue no organismo surge a pletora.

La le li lo lu al el il ol ul

LESSION ÙNDESE

M m Ma me mi mo um

Mama metà mila moda muto Mãe metade mil moda mudo

Vanti de “ p , b ” doparemo “ m ”: Ants de "p,b" usamos "m" : Campo tempo limpo colombo limbo bambin Campo tempo limpo pombo limbo bebê

Me mama la laora tel campo. Minha mãe trabalha no campo.

El tempo l’è el meio giùdice. O tempo é o melhor juiz.

El ga el fassoleto co un bel stampo. Ele tem o lenço com um bonito desenho.

El colombo el fa el laoro de stafeta. O pombo faz o trabalho de carteiro.

Se no l’è batesà el va al limbo. Se não é batizado vai ao limbo.

El bambin el piande parché el ga fame. O bebê chora porque está com fome..

Oservassion : No doparemo parole con final “ m “ Obserrvação : Não usamos palavras com “ m ”final.

Tel Talian, el tempo passà perfeto del indicativo l'è fato con el verbo ausiliar e el infinito del verbo che semo drio congiugar.


LESSION DÓDESE

N n

Na ne ni no nu Nave neve nido novo nudo Nau neve ninho novo nu


La nave la partia dal porto de Génoa, traversando el mare strànio. A nau partia do porto de Gênova, atravessando o mar estranho.

Su le montagne del norte dea Itàlia la neve la sbianchisse tuto. Nas montanhas do norte da Itália a neve branqueia tudo.

I papagai i costuma far i so nidi tei busi dele piante alte. Os papagaios costumam fazer seus ninhos nos ocos das árvores altas.

El tosato el se stima parché el ga comprà um capel novo. O rapaz galanteia porque comprou um chapéu noivo.

I primi imgranti i ga dormisto su el nudo tereno. Os primeiros imigrantes dormiram no solo nu.

La letra “ n ” la pol vegner tel final de tante parole taliane . A letra “ n ” pode vir no final de muitas palavras talianas.

Diman velen cussin carbon qualchedun Amanhã veneno travesseiro carvão qualquer um

Diman l’è festa e no se laora. Amanhã é dia santo e não se trabalha.

Parché la ga perso el moroso la ga bevesto el velen Porque perdeu o namorado ela tomou o veneno.

Go sentisto dir che el cussin l’è un brao conseliere. Ouvi dizer que o travesseiro é um grande conselheiro.

Par far deventar el sùcaro ben bianco doparemo el carbon de gropi de pin. Para obter o açúcar bem branco usamos o carvão de nós de pinho

No l’è mia qualchedun che l’è bon de córer come el vento. Não é qualquer um que é capaz de correr como o vento.

LESSION TRÈDESE

P p

Pa pe pi po pu

Pace pètene pignata poareto pugni Paz pente panela pobre socos

Pla ple pli plo plu

Plasma amplesso duplicare diplomàtico plùmbeo Plasma abraço duplicar diplomático plúmbeo

Pra pre pri pro pru Pràtica pregare prima pròpio prudente Sermão rezar primeira mesmo prudente

A la parte lìquida del sangue ghe ciamemo plasma A la parte lìkuida del sangüe gue tchamemo plasma À parte líquida do sangue denominamos plasma.

Quando i torna a véderse, dopo de tanti ani, i se dà un gran amplesso. Quando tornam a ver-se, depois de muitos anos, dão-se um grande abraço.

Ghe ga tocà dopiar la strada parvia del movimento. Tiveram que duplicar a estrada por causa do movimento.

Par farse capir el se ga tornà tuto diplomàtico. Para fazer-se entender tornou-se todo diplomático.

Le persone prudente le scampa pi fàcile dei perìcoli. As pessoas prudentes escapam mais facilmente dos perigos.

El primo di che se va in campagna no se fà mia formaio. O primeiro dia que se vai ao campo não se fabrica queijo.

El piovan el ga bravà a le done tea pràtica dea messa prima. O vigário repreendeu as mulheres no sermão da primeira missa.

Tea Stimana Santa se fea tante preghiere. Na Semana Santa fazia-se muitas orações.

Proemo far el plural de :

Vecio = veci specio =.................................

Mucio = .......................... ciucio = .................................

Colegio = ........................ relogio = ..................................

Fenocio = .......................... pedocio =.................................

Denocio = ......................... pocio = ....................................


LESSION QUATÒRDESE


Q q

Qua que qui quo


Quanti questo quinto quota Kuanti kuesto kuinto kuota Quantos este quinto quota

Quanti tosatei che i patisse fame e fredo tel nostro paese..! Kuanti tosatei ke i patisse fame e fredo tel nostro paese..! Quantas crianças que padecem fome e frio em nosso país..!

Questo ano gavemo la oportunità de studiar el Talian. Kuesto ano gavemo la oportimità de studiar el Talian. Este ano temos a oportunidade de estudar o Talian.

El ga messo via un quinto de vin rosso par le feste del fin del ano. El ga messo via un kuinto de vin rosso par le feste del fin del amo. Ele guardou um quinto de vinho tinto para as festas de fim de ano.

El ga vendesto squasi tuta la so parte. L’è restà con solo una quota. El ga vendesto skuasi tuta la so parte. Lè restà con solo na kuota. Ele vendeu quase toda a sua parte. Ficou só com uma quota.

Vardemo el modelo e femo el plural : Modelo :la serca = le serche la soga = le soghe

La broca = .............................. la liga = ...........................................

La boca = ................................ la ruga = .....................................

La cioca = ............................... la bisiga = ........................................

La forca = ............................... la riga = ............................................

La marca = ............................... la carega = .........................................

La Mèrica = ................................ la sélega = .........................................

La seca = ..................................... la sega = ............................................

La mosca = ................................... la canga = .....................................

La bissaca = .................................... la budega = ....................................

La suca = ........................................ la botega = .........................................


LESSION QUÌNDESE

R r Ra re ri ro ru Ramo regalo riva rosa rùcola Ramo presente subida rosa rúcula

Ar er ir or ur Catar erba patir orbo urtar Achar erva sofrer cego empurrar

Bra bre bri bro bru Brancada brenta brìtola bronsa brusco Punhado tormenta canivete brasa ferida.

Cra cre cri cro cru Sacra creca crivel crose crudo Sagrada careca peneira cruz cru


Dra dre dri dro dru Ladra dressa ladri quadro quadrùpede Ladra transa ladrões quadro quadrúpede

Fra fre fri fro fru Fracare frégola sofrire sfrognare fruto Acalcar migalha sofrer fussar fruta

Gra gre gri gro gru Grama magre pelegri gronde grupo Capim magras pelegos goteiras grupo

pra pre pri pro pru Lepra presto prima prodoto prudente Lepra logo antes produto prudente

Tra tre tri tro tru Trapel trenta tripe troto truco Purgante trinta tripas trote troco

Vra vre Cavra cavre


LESSION SÉDESE


S S a s e s i s o s u Samo sete sigo soto suca Enxame sete grito embaixo abóbora.

Go viso un samo de ave soto na soca . Vi um enxame de abelhas embaixo de um toco.

La stimana la ga sete di. A semana tem sete dias.

La ga dato um sigo spaurante. Ela deu um grito assustador.

Par scampar dea piova l’è ndato soto la casa. Para escapar da chuva foi embaixo da casa.

L’è deventà zaldo come na suca marina madura. Ele ficou amarelo como uma abóbora madura.

"Letra "s", con valor de "zzz" Casa cesa muso mesi tose Cazza tcezza muzzo mezzi tozzze Casa igreja rosto meses moças

La casa del nostro parente no la ga mia le finestre verte. A casa do nosso parente não tem as janelas abertas.

Tea Stimana Santa se va in cesa pregar . Na Semana Santa vai-se à igreja rezar.


A la matina, quando el leva su, el va lavarse el muso. De manhã, quando levanta, ele vai se lavar o rosto.

Un ano el ga dódese mesi de durassion. O ano tem doze meses de duração.

Le tose le se parecia par ndar a la festa o al balo. As moças arrumam-se para ir à festa ou ao baile.

La letra “ s ”, in meso a due vogale, la sona come “zzz”.

Balisa rose basi misura Balizzza rozzze bazzzi mizzzura Balisa rosas beijos medida


Parole che le scomìnsia par "s" e consonante:

Sba = sbaro sbe =sbèssola sbi = sbiro sob = sbocon sbu = sbuso

          Tiro                 queixo                esperto          desbocado          furado

Sbra = sbranca sbre = sbrego sbri = sbrissiar sbro= sbrodegà sbru = sbrusor

         Punhado               rasgo                   resvalar              deturpado              ardência 

Sca = scàtola sche = scherso schi = schissà sco = scola scu =scusa

         Caixa                          brincadeira            amassado            escola            desculpa

s-ciafa s-cesa ris-ci s-cioso s-ciuma stchafa stchesa ristchi stchoso stchuma tapa lasca riscos caramujo espuma

Scra = scramusso scre = screpo scri = scritura scro = scrocon scru = scrùpolo

           Corcoveio                  rasgo                 escritura             escroque            escrúpulo

Sfa = sfacià sfe = sfesa sfi = sfida sfo = sforso

        Descarado              fresta                       desafio                esforso   

Sfra = sfrasar sfre = sfregar sfri= sfrissar sfru = sfrugnar

           cheirar                  esfregar           raspar                 remexer

Sga = sgagnar sghe = sgherlo sghi = sghinsar sgo = sgordo sgu = sguassa

         Morder                    torto                   respingar               guloso              orvalho

Sgna = sgnaolar sgne = sgnègola sgnin = sgninfar

            Miar                          bagatela                       choramingar    


Sgra = sgranfo sgrenzar sgrìsole

            Cãibra            ranger                 arrepios

Sla = slapon sle = slepa slit = slita slo = slosso slu = slussarola

        Comilão           tabefe            trenó              choco                   vagalume

Sma = smalto sme = smenarla smi = smissiar smo = smorosar smu = smusar

           Esmalte               resmungar             mexer                      namoriscar          ameaçar

Sna = snasar sne= snetar sni = snisar sno = snopa snu = snudar

          Cheirar             limpar                 iniciar                 cachaça              desnudar

Spa = spada spe = specio spi = spissa spo = sposa spu = spulso

          Espada             espelho                coceira               esposa                  expulso

Spra = spranga spre = spretarse spri = springar spro = spropòsito

            Tramela              despadrar-se             chuviscar            despropósito  
spru =sprussar  
           respingar

squa = squasi sque = squerder squi = squinsa

           quase                          destelhar                          vadia  

sta = stala ste = stela sto = stòmego sti = stisso stu = stugà

         estribaria            estrela           estômago             tição                apagado

stra = straco stre = streta stri = strica stro = stropa stru = strume

          cansado              estreita               eito                      vime                      estrume

sva = svampio sve = svélia svi = svilupo svo = svodar


I mesi del ano: genaro, febraro, marso, aprile, maio giugno, luio, agosto, setembre, otobre, novemvre e desembre.


LESSION DISASSETE

T t Ta te ti to tu

Tamiso tèpido tirache tocheto tuti Peneira morno suspensórios pedacinho todos

Par crivelar la farina i doparea el tamiso. Para peneirar a farinha usavam a peneira.

El brodo tèpido el stòmega anca ai tosatei. O caldo morno repugna até às crianças.

Le tirache le iuta a tegnar su le braghe. Os suspensórios ajudam a segurar as calças.

El ga consà i radici con un tocheto de lardo. Ele temperou a chicória com um pedacinho de toucinho.


A la doménega i va tuti a messa. No domingo vão todos à missa.

Tra tre tri tro tru

Trapel vostre noantri nantro truco Droga nossas nós outro troco

Quel veceto polaco l’è un trapel quando l’è ciuco. Aquele velhinho polonês é uma droga quando está bêbado.

Dimandeghe a le vostre sorele se le vol vegner al balo. Perguntem às suas irmãs se querem vir ao baile .

Noantri semo ndai a messa prima, doménega. Nos fomos à primeira missa, domingo.

Gavemo visto nantro papagal insima el pin. Vimos outro papagaio em cima do pinheiro.

Bisogna chel me daga el truco dei diese fiorini. É necessário que ele me dê o troco dos dez reais.

PLURAL MASCOLINO: Sustantivi finidi par "a" . I resta compagni e se li cognosse par meso del artìcolo:

El pupà  i Pupà            el bacalà   = i bacalà                      el pongranà = i pongranà

Agetivi finidi par " a " i riceve " di " par far el plural. Piantà = piantadi incostà = incostadi Batesà = batesadi La règoa geral la truca el "o" final, par "i". Far el plural de :

Pasto grando = ................... ...................... Bacheto = ..........................

Nido vodo = .................... ........................ bruto = ...............................

Nono = ............... Fasso = ..................... gato = .............. mato =...................


Partiularità dea letra "s": San Giusepe Santa Ana Santo Àngelo Santa Maria ( San = mia malà)


LESSION DISDOTO

V V

VA VE VI VO VU

Vaca vedel vinti volontà vui Vaca terneiro vinte vontade quero

Sarà che la vaca negra la fa late bianco..? Será que a vaca preta produz leite branco..? . El vedel el ciucia el late fresco. El vedel el tchutcha el late fesko. O terneiro mama o leite fresco .

El ga guadagnà vinti vedele Ele ganhou vinte terneiras.

Sia fata la vostra volontà e nò la nostra. Seja feita a vossa vontade e não a nossa.

Mi vui insegnarghe el Talian ai zóveni. Eu quero ensinar o Talian aos jovens.

Vra vre vri vro Cavra cavre lavri lavro Cabra cabras lábios lábio

La cavra che sbèrega la perde el bocon. A cabra que berra perde o bocado.

Le cavre le è dispetose. As cabras são desaforentas.

El ga i lavri grossi come un bùlgaro. Tem os lábios grossos como um índio.

El se ga taià un lavro con la navàia. Cortou-se um lábio com a navalha.

Sostantivi finidi par " co, go" par far el plural i perde la vogal e i riceve " hi".

                           Paco = pachi        figo = fighi

P R O N O M I

P E R S O N A L I .: ( Sogeto ) direti. Persona M a s c o l i n o F e m e n i n o

                    Singolar             plural             singolar              plural

1ª mi noantri mi noantre

                                                  noaltri                                        noaltre

2ª ti. te valtri ti, te valtre

                                                  voaltri                                          voaltre 

3ª lu, el lori, i ela, la lore, le


LESSION DISNOVE Z z

Za ze zi zo zu Zaldo zénero zingo zòbia zugar Amarelo genro zinco quinta-feira jogar.


El Stival Zaldo l’è deventà el sìmbolo de Erechim. A bota amarela tornou-se um símbolo de Erechim.

El zénero el va laorar tea colònia de so missier. O genro trabalha na roça do seu sogro.

La casota , fata de tole , la ga el querto de zingo. O galpão, feito de tábuas, tem o coberto de zinco.


Noantri zughemo quatrìlio al zobia de sera. Nós jogamos quatrilho às quintas-feiras à noite .

Ai tosati che i ndea a scola ghe paisea zugar la bola. Aos rapazes que iam à escola aprazia-lhes jogar a bola.

FEMENINO PLURAL = Règola geral : El "a" final singolar el se truca par "e" tel plural. Casa = case La morosa = le morose....

Parole finida par " ga" e ca" tel singular, le perde el "a" tel plural e le riceve "he". Vaca = vache liga = lighe La soga = le soghe la paca = le pache

PRONOME PERSINAL OBLÌQUO :

Persona m a s c o l i n o f e m e n i n o

                           Singolar             plural                        singolar             plural 

1ª me, mi ne, noantri me, mi noantre

                                                       noaltri                                                 noaltre

2ª te, ti ve, valtri te, ti ve, valtre

                                                       voaltri                                                  voaltre

3ª lo, se li, se la, se le, se

                            ghe                     ghe                             ghe                    ghe
                            ghen                   ghe                             ghen                  ghen


IMPIEGO DELE LETRE MAIÙSCOLE 1 ) -Tel scomìnsio de tuto quel che se va scriver. 2 ) - Tel nome pròpio de : – Persone: Toni, Àngelo, Marieta.... – Nomi de posti, acidenti geogràfichi, feste ... Erechim, Cascata dei Nazari, Rio Passo Fundo, etc.... – Nomi de tratamento: Carìssimo, Onorévole, Ecelentìssimo, Don, etc... - Tìtoli de libri, òpere, redassion, etc....Carìssimi Scoltadori, La Traviata, El Barbiere, etc...


PARE NOSTRO

PARE NOSTRO CHE SI IN CELO SIA SANTIFICÀ EL VOSTRO NOME VEGNA A NOANTRI EL VOSTRO REGNO SIA FATA LA VOSTRA VOLONTÀ COME IN CELO, COSÌ IN TERA. DEME INCOI EL NOSTRO PAN DE TUTI I DI. PERDONEME I NOSTRI DÈBITI DEA STESSA MANIERA CHE NOANTRI PERDONEMO AI NOSTRI DEBITORI. NO STÈ ASSARME CASCAR IN TENTASSION MA, LIBEREME DE OGNI MAL. COSÌ SIA.


AVE MARIA

DIO TE SALVE, MARIA. PIENA DE GRÀSSIA EL SIGNOR L'È COM TI TE SI BENEDETA TRA LE DONE E BENEDETO L'È EL FRUTO DEL TO VENTRE : G E S Ù..! SANTA MARIA, MARE DE DIO PREG PAR NOANTRI, PORI PECADORI ADESSO E TEA ORA DEA NOSTRA MORTE. COSÌ SIA